شیخ ابوالفیض بین مبارک متخلّص به فیضی فیّاضی مشهور به فیضی دکنی (Abu al-Faiz ibn Mubarak popularly known by his pen-name, Faizi)

954ه.ق.(1547م.) - 1003ه.ق(1595م.).

فیضی فیّاضی از شاعران قرن دهم هجری است. او در آگرا (Agra) متولّد شد و به‌دلیل شهرت و مهارتش در شعرسرایی به دربار اکبرشاه گورکانی (Akbar Shah Gurkani) راه یافت و توانست ملک‌الشّعرای دربار شود. اشعار او باعث گسترش زبان فارسی در هند و در عثمانی شد. فیضی فیّاضی در سبک هندی بسیار نیکو شعر می‌سرود و استادی و مهارت او باعث شد که اکبرشاه او را به‌عنوان معلّم فرزندان خود انتخاب کند و مناصب مهمّی را نیز به او بسپارد. فیضی در بیشتر قالب‌های شعری ازجمله قصیده، غزل و مثنوی شعر می‌سرود. اشعار او از یک‌سو پر از تصاویر و مضامین نو است و از سوی دیگر سرشار است از مضامین گوناگون عرفانی، طنز، انتقاد اجتماعی، بومی‌گرایی، مفاخره، مدح، شکوائیه، بهاریه و عشق و مسایل و مقولات وابسته به آن. فیضی فیّاضی در دورۀ اکبرشاه در انجمن تحقیق دربارۀ ادیان مختلف حضور داشت (ایرنا). بعضی از منابع، او را از خوشنویسان خط نستعلیق در آن دوران می‌دانند. (ویکی‌پدیا). از مهم‌ترین آثار او، دیوان او است که می‌توان از آن برای بررسی شعر و زبان فارسی در شبه قارۀ هند استفاده کرد. این اثر او در سال 1967م. در پاکستان چاپ شد و انتشارات فروغی نیز در سال 1362ش. در تهران آن را منتشر کرد. او در قصیده‌سرایی نیز مهارت داشت و چند منظومۀ داستانی به نام‌های نل و دمن (The Nal o Daman)، سلیمان و بلقیس (The Sulaiman o Bilqis)، هفت کشور (The Haft Kishvar)، اکبرنامه (The Akbarnama) و مرکز ادوار (The Markaz ul-Advar) سروده‌است. او آثاری نیز به زبان عربی تألیف کرده‌است مانند تفاسیر بی‌نقطۀ موارد ‌الکلم (The Mawarid al-Kalam) و سواطع الالهام  Swati al-Ilham) (The. کتاب لیلاوتی Lilavati) (The را نیز که دربارۀ ریاضیّات است از زبان سانسکریت به فارسی ترجمه کرده‌است. از دیگر آثار او می‌توان به کلیّات فیضی، منظومۀ پنج‌نامه، منشآت یا لطیفۀ غیبی و... اشاره کرد (ایرنا).

بسیاری از زندگی‌نامه‌نویسان شعر و هنر او را ستایش کرده‌اند. خواجه نظام‌الدّین احمد او را یگانۀ عصر، از علمای کبار و بی‌همتا دانسته‌است. امین احمد رازی در هفت اقلیم نوشته‌است: «در فهم و دقّت و جامعیت علوم و لطف شعر و حسن مقال عدیم‌المثال است و در حدت طبع و کثرت فهم و دقّت خیال مشرف بر مرتبۀ کمال و در انشاء و مکارم اخلاق و انبساط طبع بی‌همتا است.» (ایرنا). پروفسور ضمیره غفارآوا از ایران‌شناسان تاجیکستانی، مجموعه مقالاتی با عنوان جانب هندوستان آید همی را با هدف شناسایی فرهنگ و ادبیات فارسی‌زبانان هندوستان منتشر کرده‌‌است. او در مقاله‌ای با عنوان ابوالفیض فیّاضی و سبک هندی، سبک این شاعر را بررسی کرده‌است. سرکار در مقاله‌ای در باب ادبیات ایرانی به فیضی اشاره کرده و درمورد او می‌گوید: «فیضی اطلاعات گسترده و عمیقی درمورد اساطیر و تاریخ هندو داشت. او بر زبان‌های سانسکریت، فارسی و عربی مسلّط بود. او صاحب حکمت و نشان فصاحت بود.»(Sarkar, 2021,17) ادیبان معاصر ایران ازجمله ملک‌الشعرای بهار، ذبیح‌الله صفا، رضازادۀ شفق، وحید دستگری و دیگران از او با نام «فیضی دکنی» یاد کرده‌اند، امّا در تذکرۀ واله داغستانی آمده «این‌که در ایران به دکنی اشتهار دارد، غلط محض است.» (واله داغستانی، 1384، 1656).

1. پروفسور ضمیره غفارآوا
2. راجیش سرکار (Rajish Sarkar)

1. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (1400ش.)، درباره فیضی فیّاضی، بازیابی شده در 8/12/2021، از ایرنا
2. ویکی‌پدیا (2020م.)، فیضی دکنی، بازیابی شده در 8/12/2021
3. واله داغستانی، علی‌قلی بن محمدعلی. (ش.1384). ریاض الشّعرا (مقدمه، تصحیح و تحقیق محس ناجی نصرآبادی). تهران: اساطیر.

1. Sarkar, Rajish (2021), the story of Nal-Damyanti in Persian literature, In Academia profile of Rajish Sarkar retrieved at: 8/12/2021 available at: Academia

1. راستگوفر، محمد و رسالت پناهی، محمدمصطفی. (1397ش.). بررسی و تحلیل و نقد چاپ دیوان فیضی فیّاضی. فصلنامۀ متن‌شناسی ادب فارسی، 10(1)، 63-79.
2. رسالت پناهی، محمدمصطفی؛ روحانی، علی؛ راستگو، محمد. (1397ش.). فیضی فیّاضی و غزل غنایی وی. پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، 16(30)، 71-90.
3. رسالت پناهی، محمدمصطفی؛ محمدی، مژگان. (1397ش.). معرفی و نسخه‌شناسی مثنوی مرکز اداور (سرودۀ فیضی فیّاضی)، فصلنامۀ پژوهشنامۀ نسخه‌شناسی متون نظم و نثر فارسی، 3(9)، 1-25.

المیرا کریمی